Obecnie sporo się mówi o potrzebie ochrony środowiska, a bycie „eko” jest trendy. Jednak dyskusje w tym zakresie nierzadko ograniczają się do utartych sloganów o zakręcaniu kranu i wyłączaniu światła, nie przekładając się też na realne działania prośrodowiskowe. Z tego względu na kolejną sesję społeczną w projekcie „Kuźnia Ekspertów – wsparcie III sektora Warmii i Mazur” zaprosiliśmy ekologa Wojciecha Biedrzyńskiego. Ekspert pomógł przyjrzeć się problemom, o których nawet nie mieliśmy pojęcia, a także wskazał szereg rozwiązań możliwych do wdrożenia w organizacjach pozarządowych.

Wojciech Biedrzyński jest działaczem zajmującym się od lat 90. zagadnieniami z zakresu ochrony środowiska, założycielem olsztyńskiej Fundacji Nexus oraz członkiem Komitetu Ochrony Orłów. Angażuje mieszkańców Olsztyna w akcje budujące świadomość ekologiczną i wrażliwość przyrodniczą.

Podczas sesji społecznej w dniu 7 grudnia 2022 r. wskazywał problemy globalne związane np. z gospodarką rabunkową w tzw. krajach rozwijających się, która przyczynia się do niszczenia naturalnych ekosystemów oraz wyzysku miejscowej ludności. Niestety, z surowców i produktów sprowadzanych z biedniejszych krajów Afryki, Azji czy Ameryki Południowej chętnie korzystają gospodarki i społeczeństwa krajów Europy Zachodniej. Można powiedzieć, że „popyt kreuje podaż”. Przykładem tego procederu jest np. drewno egzotyczne pozyskiwane w nieetyczny sposób w krajach tropikalnych (według ONZ, na świecie nielegalne drewno stanowi 20-40 % rynku), a także węgiel drzewny (około 50% węgla drzewnego na polskim rynku pochodzi z Ukrainy i Nigerii).  Co istotne, do wyprodukowania 1 kg węgla drzewnego potrzeba około 5 kg drewna. Nierzadko surowiec do produkcji węgla drzewnego pochodzi z lasów subtropikalnych i tropikalnych, które mają najwyższy wskaźnik wylesiania na świecie. Rekomendacja dla organizacji pozarządowych: unikamy produktów z drewna egzotycznego oraz nie używamy węgla drzewnego!

Kolejny problem to dewastacja torfowisk i wykopaliska degradujące krajobraz. W Polsce 30-50 proc. kruszywa, znacząca ilość torfu, niemal całość bursztynu (tu ma ogromny udział także przemyt) jest wydobywana nielegalnie. Są województwa, w których większość wydobycia kruszyw odbywa się nielegalnie. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku Prawo geologiczne i górnicze wymaga uzyskania koncesji na wydobycie torfu. Rekomendacja dla organizacji pozarządowych: Używamy ziemi kompostowej!

Inny problem słabo uświadamiany przez społeczności i władze, to zanieczyszczenie światłem, szczególnie dotkliwe na obszarach miejskich. Sztuczne źródła, które emitują światło przez całą noc (np. lampy uliczne), zaburzają naturalny cykl życia wielu zwierząt i roślin. Niedostatecznie wykorzystana jest rola organizacji pozarządowych w procesie informowania społeczeństwa oraz wpływania na ośrodki decyzyjne ws. zanieczyszczenia światłem. Rekomendacja: Oświetlenie z płaszczyzną płaskiej szyby lub rastra równoległą do płaszczyzny korpusu oprawy oraz strumieniem świetlnym skierowanym wyłącznie z góry w dół. Jak najmniej światła w  górę!

Podczas sesji społecznej mówiliśmy ponadto o fajerwerkach, których negatywny wpływ na środowisko i ludzi ma miejsce na każdym etapie produkcji i eksploatacji (np. emisja zanieczyszczeń do atmosfery i wody – zarówno podczas produkcji, pokazów sztucznych ogni, jak i po ich zakończeniu; wypadki i pożary, zagrożenie dla zwierząt dzikich i domowych). Nie ma dobrej pory roku na pokazy sztucznych ogni. Rekomendacja dla organizacji: Nie używamy fajerwerków!

Inne wnioski i rekomendacje ze spotkania to m.in:

• wyłączanie urządzeń od źródła prądu (ponieważ urządzenia w trybie czuwania zużywają energię);
• środki higieny (np. mydło w płynie, płyn do mycia naczyń) kupujemy w dużych opakowaniach i przelewamy do mniejszych dozowników, które używamy wielokrotnie;
• unikamy odświeżaczy toalet w aerozolu;
• unikamy kupowania jednorazowych długopisów, jednorazowych naczyń, gadżetów promocyjnych itp.;
• komunikacja z producentami i sprzedawcami - wyrażamy swoją opinię w oficjalnej korespondencji, przedstawiamy swoje stanowisko, uzasadniamy swoje decyzje;
• staramy się kupować mniej nowych produktów, stosujemy w swoim otoczeniu używane przedmioty, wykorzystujemy zużyte i niepotrzebne produkty  (np. kompost, cele opałowe, konstrukcje z palet).

Zakres dobrych praktyk przyjaznych środowisku nie powinien ograniczać się do prywatnego życia. Może, a nawet powinien obejmować obszar naszej aktywności zawodowej lub społecznej. Nasz wpływ na otaczających nas ludzi to kontakty  bezpośrednie, które mają raczej ograniczony zasięg. Dużo większe możliwości daje rzeczywistość wirtualna, ale ma ona niestety swoje wady. Dowiedzieliśmy się podczas sesji, że ślad węglowy jednej wiadomości e-mail szacuje się na 4 gramy CO2, co wydaje się niewielką liczbą. Ale same tylko wiadomości o treści “dziękuję”, wysyłane rocznie w Wielkiej Brytanii, miały w związku z tym generować aż 16 ton niepotrzebnego CO2. Najbardziej energochłonna technologia stosowana przez firmy, to jednak nie przesyłanie pojedynczych plików, a telekonferencje.

W związku z powyższym, sesję społeczną, która odbyła się online, zakończyliśmy z pewnym dysonansem. Mając zarazem nadzieję, że korzyści z organizacji naszych wydarzeń w wirtualnej formie, przewyższają ślad węglowy, który generują.